Emissies en verbruik Tata Steel

1. CO₂-emissies Tata Steel

Tata Steel is de grootste CO₂-uitstoter van Nederland. Volgens de Nederlandse Emissieautoriteit was het hoogovencomplex in 2021 verantwoordelijk voor de uitstoot van 11,6 Mton CO₂. Ongeveer de helft van de CO₂-uitstoot die aan Tata Steel wordt toegerekend is afkomstig van de Vattenfall-centrales die bij het hoogovencomplex horen. Deze emissies rekent Tata Steel zelf ook mee, omdat de centrales de restgassen van de staalfabriek gebruiken om elektriciteit op te wekken, die vervolgens weer door Tata Steel wordt verbruikt (bron: Duurzaamheidsverslag Tata Steel 2021-2022, p. 22). De centrales zijn dus onlosmakelijk verbonden met het hoogovencomplex.

Volgens Tata Steel’s eigen Duurzaamheidsverslag van 2021-2022 (p 22) is het hoogovencomplex verantwoordelijk voor 8% van de totale Nederlandse CO₂-uitstoot.

Tata Steel is dus verantwoordelijk voor een significant deel van de Nederlandse CO₂-uitstoot. De CO₂-uitstoot van andere sectoren in Nederland zet de uitstoot van Tata Steel in perspectief. De jaarlijkse uitstoot van Tata Steel staat grofweg gelijk aan de helft van de uitstoot van de volledige gebouwde omgeving in Nederland.

2. Stikstofemissies Tata Steel

Tata Steel is de grootste uitstoter van stikstof (NOx) in Nederland. Het hoogovencomplex stoot meer dan twee keer zoveel stikstof uit als Schiphol, de nummer twee van de lijst.

Tata Steel was in 2019 verantwoordelijk voor ongeveer 2% van de totale Nederlandse stikstofuitstoot. De Nederlandse stikstofuitstoot bestaat voor 60% uit ammoniak (NH3) en voor 40% uit stikstofoxiden (NOx). De landbouw, waar voornamelijk ammoniak wordt uitgestoten, is verantwoordelijk voor 61% van de Nederlandse stikstofuitstoot. De industrie, waar voornamelijk NOx wordt uitgestoten, is verantwoordelijk voor 9% van de Nederlandse stikstofuitstoot (bron: TNO factsheet emissies en depositie van stikstof in Nederland, 2019). De Nederlandse stikstofemissies per hectare zijn de hoogste van Europa, 4 keer hoger dan het Europese gemiddelde (bron: TNO factsheet emissies en depositie van stikstof in Nederland, 2019).

3. Ziekmakende en andere schadelijke stoffen Tata Steel

Uit cijfers van het Integraal Kankerinstituut Nederland (IKNL) blijkt dat in het gebied van het hoogovencomplex tot wel 51% meer longkanker voorkomt dan het landelijk gemiddelde (bron). Er is bijvoorbeeld 51% meer longkanker dan het landelijk gemiddelde in postcodegebied 1941, dat in Beverwijk ligt (bron).

Het RIVM heeft vastgesteld dat deze groep ook vaker last heeft van hart- en vaatziekten en een hoge bloeddruk (bron). Lood (schadelijk in elke hoeveelheid) is daarbij een neurotoxine (gifstof die de werking van het zenuwstelsel beïnvloedt) die de hersenen van vooral jonge kinderen ernstig en onherstelbaar kan beschadigen. In Nederland wordt al vanaf 1996 onderzoek gedaan naar lood in het bloed van kinderen in diverse steden, maar nog nooit bij kinderen in de IJmond (bron). Naast lood stoot Tata Steel tal van andere schadelijke stoffen uit.

^[1] Voor carcinogenen die direct inwerken op het genetisch materiaal, zoals in geval van benzo(a)pyreen, bestaat geen veilige drempeldosis. Dit betekent dat elke hoeveelheid benzo(a)pyreen die iemand binnenkrijgt in principe in staat is om een kankerproces in gang te zetten.

De data in de bovenstaande tabel is op basis van rapportages door Tata Steel. Over de juistheid van deze rapportages bestaat twijfel. Uit onderzoek van het RIVM naar de herkomst van neergedaald stof en stoffen in de lucht in de IJmond blijkt dat de gerapporteerde emissies van Tata Steel met een factor variërend van 5 tot 1.000 afwijken van de daadwerkelijke emissies (bron).

Veel stoffen die Tata Steel uitstoot worden gerekend tot PAK’s, organische stoffen die ontstaan bij onvolledige verbranding en die kankerverwekkend zijn (bron). Verschillende GGD-meetpunten hebben de uitstoot van PAK’s door Tata Steel in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat de IJmond de vuilste regio van Nederland is voor wat betreft de uitstoot van PAK’s. Hetzelfde geldt voor loodverontreiniging.

In maart 2023 maakte het RIVM bekend dat in het najaar van 2022 weer hoge waarden van PAK en metalen zijn gevonden in de omgeving van Tata Steel: “In de IJmond komt een grotere hoeveelheid PAK en metalen op de grond terecht, dan in de rest van Nederland. Dit is vooral in Wijk aan Zee het geval. Deze hoeveelheden zijn ongewenst voor de gezondheid van kinderen.” (bron) Hier moet wel bij worden vermeld dat het RIVM het bestaan van een causaal verband tussen de hoge metingen en Tata Steel niet heeft bewezen.

Hoe schadelijk deze emissies zijn, blijkt bijvoorbeeld uit een Canadees onderzoek uit 2017 met zestig gezonde volwassenen, die twee weken bij een staalfabriek kampeerden, waarna voornoemde schadelijke stoffen al zichtbaar waren in het bloed, terwijl ook sprake bleek van een aangetast hartritme (bron). De situatie van de luchtkwaliteit in de IJmond is niet exact hetzelfde als de situatie rondom de Canadese staalfabriek, sommige stoffen komen in de IJmond meer voor dan in het Canadese gevallen, andere stoffen juist minder.

4. Water- en aardgasverbruik Tata Steel

Tata Steel verbruikt ongeveer 227 miljard liter water per jaar. Ongeveer 33 miljard liter daarvan is zoetwater, waarvan een 0,5 miljard liter gezuiverd drinkwater. De overige 194 miljard liter is zoutwater (bron). Uit cijfers van het CBS blijkt dat Tata Steel in 2020 17% gebruikte van de totale hoeveelheid leidingwater die wordt gebruikt door de industrie, en 15% van het grondwater en 6% van het oppervlaktewater (bron).

Het zoetwater dat Tata Steel verbruikt is afkomstig uit het IJsselmeer en het Lekkanaal. Het zoetwater wordt vooral gebruikt in de cokesfabrieken, waarin cokes door pyrolyse wordt geproduceerd uit steenkool, een proces waarbij veel CO₂ vrijkomt. Het zoetwater dat bij dit proces wordt gebruikt verdampt grotendeels. Het water dat niet verdampt op het hoogovencomplex, raakt door de productieprocessen verontreinigd. Volgens het jaarverslag van Tata Steel werd in 2017 bijvoorbeeld 180 miljard liter afvalwater door het bedrijf geloosd in het oppervlaktewater. Dat is bijna 3 keer zoveel als het jaarlijkse drinkwatergebruik van Amsterdam (bron).

In het afvalwater dat Tata Steel loost zitten verschillende schadelijke stoffen, waaronder arseen, chroom, chroom-6, kwik, zink, lood, nikkel en cyanide. Deze stoffen komen voor op de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen van het RIVM. De concentraties van deze stoffen die het afvalwater bevat zijn niet goed meetbaar, maar veel van deze stoffen zijn ook in extreem kleine hoeveelheden schadelijk.

Nederland krijgt steeds vaker te maken met droogte en waterschaarste. Om die reden riep minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) afgelopen zomer op om water te besparen en bijvoorbeeld het opblaaszwembadje wat minder vol te doen (bron). De onderstaande grafiek zet het zoetwaterverbruik van Tata Steel af tegen het zoetwaterverbruik van twee brou­werijen van Heineken in Nederland (NB: Heineken zet een groot deel van dit water om in bier, in plaats van dat het verdampt of vervuild in de natuur wordt geloosd) en het vullen van 18 miljoen opblaas­zwembadjes (een voor iedere inwoner van Nederland). De berekeningen gaan uit van een Intex Zwembad Sunset Glow met een inhoud van 136 liter.

Voor het waterverbruik betaalde Tata Steel in 2020 in totaal 100 euro belasting (bron). Een gemiddeld Nederlands huishouden betaalt 60 euro per jaar.

Over het aardgasverbruik van Tata Steel is geen officiële informatie beschikbaar. Een schatting van De Groene Amsterdammer komt uit op 316 miljoen Nm3 (bron). Dat staat gelijk aan het jaarlijkse gasverbruik van 270.000 gemiddelde Nederlandse huishoudens (bron).

5. Conclusie

Tata Steel is in veel opzichten een grote vervuiler en verbruiker. Het hoogovencomplex is de grootste CO₂-uitstoter en de grootste stikstofuitstoter van Nederland. Door de verouderde installaties van het complex, die niet meer aan de Best Beschikbare Technieken (BBT) voldoen, produceert, emitteert en loost Tata Steel bovendien in grote hoeveelheden ziekmakende en verontreinigende stoffen, waar mensen de dupe van worden. De European Environmental Agency (EEA) concludeerde dan ook in 2021 dat Tata Steel in IJmuiden op nummer 5 staat in de lijst van meest vervuilende Europese staalfabrieken (bron). In Europa staan circa 150 staalfabrieken.